Tăng sắc tố da sau laser
Tăng sắc tố da sau laser là gì?
Tăng sắc tố sau laser (còn gọi là PLH) là một trong những vấn đề về da thường gặp sau khi điều trị bằng laser. Tình trạng này xảy ra khi da sản sinh thêm melanin sau khi bị kích ứng hoặc bị thương, đây chính là tình trạng mà các phương pháp trị liệu bằng laser gây ra. PLH xảy ra nếu sử dụng sai loại laser nói chung hoặc loại laser đó không phù hợp với loại da cụ thể của bạn. Tình trạng này cũng xảy ra nếu bạn bị tình trạng viêm da.
Những yếu tố nội sinh lẫn ngoại sinh quyết định mức độ trầm trọng của hiện tượng này, bao gồm:
• 1 là tình trạng tăng sắc tố thường gặp ở những người có làn da sẫm màu như người Mỹ gốc Phi, gốc Tây Ban Nha, người châu Á có da fitzpatrick loại III trở lên.
• 2 là quy trình tiến hành thủ thuật như: Dùng năng lượng quá cao, làm lạnh không đủ, bước sóng ngắn cũng ảnh hưởng đến kết quả trị liệu.
Ngoài ra, Laser xâm lấn có tác động lên lớp thượng bì nên dễ gây tăng sắc tố hơn so với laser không xâm lấn.
Sau điều trị bằng laser, làn da sẽ mỏng manh, dễ bị tổn thương bởi tia cực tím từ ánh sáng mặt trời, nên đòi hỏi chúng ta phải chăm sóc da và tránh nắng cẩn thận. Nếu người bệnh không chống nắng tốt sau làm laser sẽ dễ dẫn đến hiện tượng tăng sắc tố da sau laser nhé.
Tăng sắc tố sau laser là một trong những vấn đề về da thường gặp sau khi điều trị bằng laser.
Ai dễ bị tăng sắc tố sau laser hơn?
Tăng sắc tố sau viêm có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, mọi loại da và không phân biệt giới tính. Tuy nhiên, người có loại da sẫm màu dễ bị ảnh hưởng nhất bởi tác động của phương pháp điều trị bằng laser. Đặc biệt là người châu Á, bệnh nhân gốc Tây Ban Nha và bệnh nhân người Mỹ gốc Phi có loại da Fitzpatrick III trở lên. Điều này được giải thích là do phản ứng viêm tác động mạnh hơn đến các tế bào hắc tố ở nhóm bệnh nhân này.
Trong khi laser phân đoạn hoặc laser CO2 phân đoạn được coi là an toàn cho những ai có tông màu da sáng hơn, thì người có tông màu da sẫm màu có nguy cơ cao bị ban đỏ và các vùng sắc tố dẫn đến tăng sắc tố sau viêm. Tông màu da càng sẫm màu thì càng khó làm sáng tình trạng hắc tố biểu bì này.
Ngoài ra, mức độ nhạy cảm của da còn phụ thuộc vào loại laser sử dụng. Nghiên cứu so sánh giữa laser Nd:YAG fractional Q-Switched 1064nm (không xâm lấn)* và laser fractional CO2 (xâm lấn) cho thấy. Tỷ lệ tăng sắc tố sau viêm là 29.6% ở nhóm sử dụng laser Nd:YAG fractional Q-Switched 1064nm, ít hơn so với nhóm sử dụng laser fractional CO2 (31.2%). Phản ứng này thường kéo dài khoảng 3 tuần sau điều trị rồi hồi phục.
Điều này được giải thích là do laser không xâm lấn đi sâu vào da, bỏ qua lớp thượng bì, trong khi laser xâm lấn tác động đến hắc tố ở lớp trên cùng, gây tăng sắc tố. Đồng thời, laser xâm lấn phá vỡ hàng rào da, tạo cơ hội cho vi sinh vật xâm nhập, gây viêm nhiễm và làm nặng thêm tình trạng tăng sắc tố. Ngoài ra, laser phân đoạn (fractional) ít gây tăng sắc tố hơn so với laser không phân đoạn và có tỷ lệ hồi phục cao hơn.
Người có tình trạng viêm nhiễm trước khi điều trị, như mụn trứng cá hoặc chàm, cũng dễ bị tăng sắc tố sau laser hơn. Nếu da đang trong tình trạng tăng sắc tố hoặc viêm nhiễm, liệu pháp laser có thể làm xuất hiện hoặc trầm trọng thêm vấn đề này.
Người có tình trạng viêm nhiễm trước khi điều trị, như mụn trứng cá hoặc chàm dễ bị tăng sắc tố sau laser hơn.
Các phương pháp điều trị tăng sắc tố sau laser
Thông thường, tăng sắc tố sau laser có thể tồn tại từ 1 – 2 tháng đến 4 – 6 tháng sau điều trị. Đa số trường hợp da có khả năng tự phục hồi sau thời gian trên mà không cần can thiệp nào thêm. Tuy nhiên, để đẩy nhanh quá trình phục hồi và cải thiện tình trạng da, một số trường hợp có thể cần đến phác đồ điều trị chuyên biệt từ Bác sĩ Da liễu.
Trong trường hợp cần làm mờ vết thâm nhanh chóng, bạn có thể dùng các loại thuốc bôi chẳng hạn như mequinol, retinoid, hydroquinone, acid azelaic, niacinamide, acid ascorbic hoặc thực hiện các điều trị chuyên sâu như peel da, dùng laser, IPL.
Để đẩy nhanh quá trình phục hồi và cải thiện tình trạng da, một số trường hợp có thể cần đến phác đồ điều trị chuyên biệt từ Bác sĩ Da liễu.
Hydroquinone vẫn là thuốc bôi phổ biến nhất để điều trị tăng sắc tố da sau viêm, thường được sử dụng ở nồng độ 2 - 4%, giúp làm giảm quá trình chuyển đổi dihydroxyphenylalanine (DOPA) thành melanin. Nên dùng kết hợp với kem chống nắng hàng ngày và để nâng cao hiệu quả có thể kết hợp với các chất chống oxy hóa như retinol, acid ascorbic (vitamin C) và AHA. Thuốc có tác dụng phụ là gây viêm da tiếp xúc, giảm sắc tố, làm da đổi thành màu xanh đen khi sử dụng lâu dài.
Mequinol (4-hydroxyanisole) ít gây kích ứng da hơn dù là một dẫn xuất của hydroquinone. Dó đó, mequinol là được dùng để thay thế hydroquinone trong chế phẩm thuốc bôi trị thâm, sắc tố.
Retinoid là các acid dẫn xuất vitamin A, có tác dụng phân tán và loại bỏ hắc tố. Các loại retinoid đường bôi phổ biến bao gồm retinol, retinyl palmitate, tretinoin, isotretinoin, adapalene và tazarotene. Trong đó retinol, tretinoin, adapalene được dùng thường xuyên nhất.
Niacinamide nồng độ 2 - 5%, có hoạt tính sinh lý của niacin (vitamin B3), được sử dụng để điều trị mụn trứng cá và rối loạn sắc tố da.
Acid ascorbic (vitamin C) có đặc tính chống oxy hóa, có tác dụng làm giảm sắc tố, ngăn chặn quá trình tổng hợp melanin, làm giảm tiền chất của melanin (o-dopaquinone) thành DOPA vốn là một chất sẽ tạo thành hắc tố melanin. Lựa chọn loại vitamin C phù hợp tùy vào nhu cầu và loại da. Chẳng hạn, acid ascorbic thường bị oxy hóa nhanh chóng trong dung dịch nước và không ổn định, còn ester ascorbate (tetrahexyldecyl ascorbate) tan trong dầu nên ổn định và dễ thấm vào được lớp da sâu hơn.
Peel da được sử dụng để làm mờ thâm cho mọi loại da hiệu quả. Cần lựa chọn tác nhân peel da cẩn thận để tránh xảy ra kích ứng vì có khả năng làm trầm trọng thêm tình trạng tăng sắc tố da sau viêm. Có thể chọn một số tác nhân thường được dùng để peel da là acid beta hydroxy (BHA) như acid salicylic; acid alpha hydroxy (AHA) như acid glycolic, acid lactic; acid trichloroacetic (TCA). Sau khi peel da, người bệnh cũng nên tránh nắng và bôi kem chống nắng để tránh tăng sắc tố.
Phòng ngừa tăng sắc tố sau laser
Có những cách điều trị và phòng ngừa tăng sắc tố sau laser vào các thời điểm trước, trong và sau khi bắn laser.
Trước khi bắt đầu thực hiện liệu trình laser, người bệnh nên được bác sĩ thăm khám, sau đó tạo một phác đồ điều trị dựa vào các yếu tố như độ tuổi, nền da, tình trạng tổn thương da cần điều trị và yêu cầu của bệnh nhân. Để đạt được kết quả tốt nhất, bác sĩ có thể lựa chọn kết hợp nhiều phương pháp, nhiều loại tia laser cho việc điều trị. Bên cạnh lợi ích của việc điều trị, người bệnh cũng cần hiểu rõ về nguy cơ có thể gặp phải.
Khi điều trị bằng phương pháp laser, nhất là những người sử dụng laser xâm lấn, người bệnh nên đợi các vết mài, vảy xuất hiện và tự bong ra. Tuyệt đối không gãi, chà xát, cạy ra vì có thể dẫn đến tăng sắc tố da. Trước và sau điều trị từ 6 đến 8 tuần, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Trong suốt quá trình điều trị và sau đó 6 tháng, luôn sử dụng kem chống nắng có SPF 50 trở lên. Trong vòng 7 ngày sau điều trị, không nên dùng mỹ phẩm, nhất là sữa rửa mặt có tính tẩy rửa mạnh, có tính bào mòn da.
Chăm sóc da và tránh nắng cẩn thận là một trong những cách phòng ngừa tăng sắc tố sau laser hiệu quả nhất.
Tóm lại, tăng sắc tố sau laser là một dạng của tăng sắc tố sau viêm. Khi gặp hiện tượng này, bạn không cần lo lắng vì có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Nếu bạn muốn làm mờ thâm nhanh, hãy áp dụng các cách điều trị như hướng dẫn trong bài viết. Kết hợp tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời và bôi kem chống nắng để phòng ngừa. Đặc biệt, quá trình điều trị laser phải được thực hiện và theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ da liễu đã được đào tạo về laser.
